مقاله: بومی‌گرایی موسسه‌های اطلاعات و کیهان در حوزه فرهنگ(1340ـ1357ش)

نویسندگان : حسینعلی قربانی, مهدی زمانی احمد محمودی
منبع : مطالعات تاریخ فرهنگی تابستان 1400، سال دوازدهم - شماره 48

چکیده:

در عموم روایت‌ها درباره مؤسسه‌های مطبوعاتی کیهان و اطلاعات پیش از انقلاب اسلامی، اطلاق واژه روزنامه رسمی یا حکومتی دیده می‌شود. بر اثر چنین نگرشی، وجوه غیرحکومتی آن دو مؤسسه پوشیده مانده و برخی کوشش‌های نویسندگان مستقل آن نادیده گرفته شده است. ازاین­رو، پژوهش حاضر به این مسئله پرداخته است که اطلاعات و کیهان به عنوان بزرگترین رسانه‌های مطبوعاتی کشور در عصر پهلوی دوم چه رویه‌ای در حوزه فرهنگ کشور اتخاذ کردند؟ نتایج پژوهش در صورتبندی کلی تجدد بومی یا بومی‌گرایی عرضه شده است که نشان می­دهد روزنامه­نگاران این دو مؤسسه از گفتمان بومی‌گرایی به شدت تأثیر پذیرفتند و نقدهای صریحی به تجدد وارد کردند. رویه نویسندگان بومی‌گرای این دو مؤسسه ابعاد مثبت و منفی داشت؛ گاهی بدون بررسی علمی و سنجش آثار هنرمندان، به نقد و نفی آنان پرداختند و با مقایسه و مقابل هم قراردادن هنرمندانی همچون فروغ فرخزاد با پروین اعتصامی و طاهره صفارزاده، به دوگانه انگاری فرهنگی دامن ‌زدند. با این همه، تلاش‌های آنان یا به عبارتی خوانش حداکثری از بومی‌گرایی، ابعاد مثبتی چون تعدیل غرب‌گرایی افراطی از طریق احیای هویت بومی و تأکید مجدد بر ارزش‌های اصیل بومی، ارائه رویکردهای جدید در حوزه تعلیم و تربیت و در نهایت، معرفی و ستایش هنر و هنرمندان بومی‌نگر در پی داشت