سینما به اقوام ایرانی نپرداخته است، زیرا حساسیت‌های بی‌موردی در این زمینه برای فیلمسازان ایجاد کردند که یکی از شاخص‌ترین نمونه‌های آن ماجرای توقیف ده ساله سریال «سرزمین کهن» بود.
در ادامه صحبت های علی آشتیانی‌پور فیلمساز و تهیه‌کننده پیشکسوت سینما را در آستانه برگزاری نخستین جشنواره ملی فیلم اقوام ایرانی، درباره عملکرد سینمای ایران در پرداختن به اقوام ایرانی مطالعه خواهید کرد:
واقعیت این است که آثار زیادی را درباره اقوام ایرانی در سینمای ایران به یاد نمی‌آورم. ایران کشوری است که از اقوام مختلفی تشکیل شده است که همه این اقوام هم خودشان را ایرانی می‌دانند. این نکته مهمی است که برای پرداختن به اقوام مختلف، ما هم باید همه آنها را ایرانی بدانیم و به‌عنوان یک وجه مشترک به آن بپردازیم.
حساسیت های بی مورد در پرداختن به اقوام ایرانی
در سال‌های اخیر شرایط در سینما به‌گونه‌ای بود که وقتی می‌خواستیم سراغ یکی از اقوام برویم، خیلی باید ملاحظه می‌کردیم تا به کسی برنخورد. حساسیت‌های بی‌موردی در این زمینه برای فیلمسازان ایجاد کردند که یکی از شاخص‌ترین نمونه‌های آن ماجرای توقیف ده ساله سریال «سرزمین کهن» کمال تبریزی که دبیر جشنواره نیز هست، بود.
شرایط به همین دلایل به سمتی رفت که برخی فیلمسازان اساسا ترجیح می‌دادند در آثار خود سراغ اقوام نروند. شخصا پرداختن به اقوام را یک ضرورت برای سینمای ایران می‌دانم. مگر می‌توان اقوام ایرانی را در سرزمین ایران از هم منفک کرد. همه این اقوام در کنار یکدیگر «ایران» را ساخته‌اند. به‌خصوص اقوامی که در مرزها، از کلیت ایران حراست می‌کنند.
قبول تفاوت ها و افزایش آستانه تحمل
اگر می‌خواهیم اقوام مختلف سهم پررنگ‌تری در سینمای ایران داشته باشند، از یک سو باید آستانه تحمل شان را بالاتر ببریم و همزمان تلاش کنیم درباره ویژگی‌ها و ظرفیت‌های همه اقوام گفتگو کنیم. هریک از اقوام ویژگی‌های مختص خود را دارند که قطعا محترم است و باید تلاش کنیم با صبوری آنها را به تصویر بکشیم. حتی مسئولان ممیزی هم باید بپذیرند که همه این اقوام عقبه و ریشه دارند و تفاوت‌های آنها بستگی به همین ریشه‌ها دارد.
یکی از دلایلی که باعث شده در سینمای ایران کمتر شاهد پرداختن به اقوام باشیم، شاید همین موانع بوده است. این در حالی است که همه ما در موقعیت بحرانی مانند جنگ این تجربه را داشتیم که هیچ‌یک از اقوام خودش را از دیگری تفکیک نمی‌کرد و همه در کنار یکدیگر از این مرزوبوم دفاع کردند. این‌ها همان نقاط اشتراک مهم میان اقوام است که باید به آن بپردازیم.
پرداختن به اقوام در سینمای ایران یک ضرورت است
وقتی در منطقه سیستان و بلوچستان کار می‌کردیم، واقعا از نزدیک شاهد عرق این مردم به خاک ایران بودیم. کوچک‌ترین انگیزه‌ای را در این اقوام نمی‌دیدم که بخواهند خودشان را منفک از ایران بدانند و حتی برعکس خودشان را ایرانی‌تر از دیگران هم می‌دانستند. به همین دلایل است که معتقدم پرداختن به اقوام در سینمای ایران یک ضرورت است.
ما وقتی با مردم و یا مسئولان محلی سیستان در حین ساخت «هوک» صحبت می‌کردیم، غالبا گله‌مند بودند که تصویر سیستان و بلوچستان در سینمای ایران به قاچاق مواد مخدر و اسلحه محدود شده است! این گله‌مندی به‌حق، به‌دلیل عملکرد برخی از همکاران ما در نمایش چنین تصویری از این استان است. از این منظر می‌توان گفت حتی معدود کارهای تولید شده درباره اقوام در سینمای ایران هم در بازنمایی درست این اقوام، موفق عمل نکرده است.
«ایرانی بودن» وجه اشتراک همه اقوام است
در برخی از آثار ماندگار تاریخ سینمای ایران، گاهی کارگردان سراغ قصه‌ای مرتبط با یک باور و اعتقاد خاص در یکی از مناطق قوم‌نشین ایران رفته است اما حاصل کارش منجر به شکل‌گیری تصور غلط درباره آن قوم خاص شده است. به همین دلایل هم حساسیت‌هایی که در ابتدا به آن اشاره کردم درباره پرداختن فیلمسازان به اقوام، در میان برخی از اقوام به‌وجود آمده است.
به‌واسطه بالا بردن آستانه تحمل هم مدیران، هم فیلمسازان و هم اقوام، می‌توان به وجه اشتراک همه اقوام یعنی «ایرانی بودن» اتکا کرد و تصویر جامع‌تری از تنوع اقوام ایرانی در سینمای ایران داشته باشیم.
این تهیه‌کننده سینمای ایران در پایان صحبت های خود درباره ضرورت برگزاری جشنواره ملی فیلم اقوام ایرانی هم گفت: زمانی که خبر برگزاری این رویداد را شنیدم به‌شدت خوشحال شدم. فارغ از اینکه من فیلمی در چنین رویدادی داشته باشم یا نداشته باشم، نفس این اتفاق که بتوانیم به خودمان یادآوری کنیم که ما جامعه‌ای به‌شدت متنوع داریم و باید به همه فرهنگ‌های موجود اقوام ایرانی در کشور احترام بگذاریم، بسیار مبارک است.
ایسنا
