مقاله: نشانه‌شناسی تصویر زنان بزه‌دیده در فیلم‌های سینمایی ایران

نویسندگان : حمیدرضا دانش ناری, الناز نثاری جوان
منبع : پژوهشنامه حقوق کیفری پاییز و زمستان 1400 - شماره 24

چکیده:

بز‌ه‌دیدگی زنان به‌عنوان یکی از مسائل مهم در مطالعات علوم جنایی در فیلم‌های سینمایی ایران مورد توجه قرار گرفته است. با توجه به نقش رسانه‌ها در شکل‌دهی به باورهای عمومی در مورد بزهکاری و بزه‌دیدگی، این پژوهش با استفاده از روش کیفیِ نشانه‌شناسی و با تأکید بر مدل سوسور درصدد است تا ضمن نمونه‌گیری هدفمند، تصویر زنان بزه‌دیده را در فیلم‌های سینمایی «مستانه»، «لانتوری»، «مَلی و راه‌های نرفته‌اش» و «مغزهای کوچک زنگ‌زده» بررسی کند. بر اساس یافته‌های حاصل از نشانه‌شناسی در فیلم‌های مورد مطالعه، از یک‌سو، ارتکاب جرم علیه زنان توسط مردان انجام می‌شود و از سوی دیگر، میان قوی یا ضعیف بودن زنان و شدت بزه‌دیدگی ارتباط مستقیم و معنادار وجود دارد؛ بدین معنا که زنان منفعل و ضعیف قربانی خشونت خانگی و زنان فعال و قوی بزه‌دیده جرایمی چون تجاوز و اسیدپاشی می‌شوند. خلاصه ماشینی: با توجه به نقش رسانه ها در شکل دهی به باورهای عمومی در مورد بزهکـاری و بزه دیـدگی، این پژوهش با استفاده از روش کیفی نشانه شناسی و بـا تأکیـد بـر مـدل سوسـور درصـدد اسـت تـا ضـمن نمونه گیری هدفمند، تصویر زنان بزه دیده را در فیلم های سینمایی «مستانه »، «لانتـوری»، «ملـی و راه هـای نرفته اش » و «مغزهای کوچک زنگ زده » بررسی کند. با توجه به این توضیحات ، پژوهش حاضر بر آن است تا با اسـتفاده از روش نشانه شناسـی بـه ایـن مسئله بپردازد که با توجه به نقش رسانه ها در انتقال معانی آشکار و نهان و برساخت اجتماعی واقعیـت از طریق انتقال محتوای رسانه ای، تصویر زنان بزه دیده در فیلم های مـورد اشـاره ، بازنمـایی و برسـاخت اجتماعی است یا این فیلم ها درصدد نشـان دادن حقیقـت شخصـیت زنـان بزه دیـده در جامعـه ایـران هستند؟ آیا دوگانه بزهکار مرد/ بزه دیده زن در جرایم تجـاوز، خشـونت خـانگی و اسیدپاشـی تعـارض میان دو جنس مختلف را بازنمایی میکند؟ آیا از طریق نشانه شناسی شخصیت زنان بزه دیـده میتـوان میان نوع جرم ارتکابی و شخصیت آن ها ارتباط برقرار کرد یا خیر؟ آیا کلیشـه مرسـوم مـرد قـوی/ زن ضعیف در آثار سینمایی ایران در قالب تصویرسازی شخصیت زنان بزه دیده نیز صـادق اسـت ؟ بـر ایـن اساس و برای دستیابی به پاسخ پرسش های مورد اشاره ، پس از بیان روش شناسـی تحقیـق ، یافتـه های حاصل بر اساس تقسیم بندی نشانه های مشترک و مستقل ارائه میشود.