ترانه علیدوستی، نامی آشنا در سینمای ایران است که با چهره سمپاتیک و گویشِ جسورانه و جدی خود و همچنین با انتخاب فیلم‌ها و نقش‌های هوشمندانه که اکثرا مدعی حمایت از حقوق زنان است، خود را به‌عنوان یکی از موفق‌ترین و محبوب‌ترین بازیگران زن سینمای ایران معرفی کرده است. او با بازی رئال و فعالیت‌های اجتماعی خود، توانسته است در دل مخاطبان ایرانی و حتی فراتر از مرزها جایگاه ویژه‌ای پیدا کند. فرصت را غنیمت می‌شماریم تا به مناسبت چهل و یکمین سالروز تولد این هنرپیشه موفق، گذری بر زندگی حرفه ای و خصوصی وی داشته باشیم .
کودکی در سایه هنر
ترانه علیدوستی در 22 دی ماه 1362 در تهران متولد شد. پدر او، حمید علیدوستی، بازیکن سابق فوتبال و مادرش، نادره حکیم‌الهی، مجسمه‌ساز بود. او در سنین سه تا شش سالگی، به دلیل حضور پدرش حمید علیدوستی، در لیگ‌های فوتبال آلمان مدتی در این کشور زندگی کرد.
زندگی در آلمان باعث شد که او به زبان آلمانی مسلط شود. ترانه، از کودکی شیفته هنر بود و در کنار تحصیل، به فعالیت‌های هنری مانند موسیقی و نقاشی می‌پرداخت. او در دورهٔ راهنمایی به مدت دو سال در هنرستان موسیقی تحصیل کرد و در آنجا نحوه نواختن کلارینت و پیانو را آموخت. در دورهٔ دبیرستان، رشتهٔ علوم تجربی را انتخاب کرد اما به دلیل شرکت در کلاس‌های بازیگری امین تارخ و بازی در فیلم “من ترانه ۱۵ سال دارم“، وقفه‌ای در تحصیلاتش افتاد. این علاقه ذاتی به هنر، او را به سمت دنیای سینما سوق داد و سرنوشت هنری‌اش را رقم زد.
اولین حضور در سینما
اولین تجربه حرفه‌ای ترانه علیدوستی در سینما، با فیلم مهم و جنجالی “من، ترانه 15 سال دارم” ۱۳۷۹ به کارگردانی رسول صدرعاملی رقم خورد. حضور ترانه 17 ساله در این فیلم اجتماعی در حالی‌که هنوز تحصیلات دوران متوسطه خود را به پایان نرسانده بود ، روایتی از زندگی یک دختر نوجوانِ مستقل و آسیب های وارده به او بود. بازی طبیعی و چهره معصوم و دوست داشتنی ترانه در این فیلم، مورد توجه منتقدان و مخاطبان جدی سینما قرار گرفت و سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن در جشنواره فیلم فجر را برای او به ارمغان آورد و او را به عنوان ستاره ای نوظهور و آینده دار در سینمای ایران معرفی کرد. این شروع قدرتمند، در کنار شانس، نشان از درایت و هوشیاری ترانه داشت و مسیر موفقیت او را هموار ساخت.
تحصیلات و انتخاب بازیگری
ترانه علیدوستی پس از بازی در فیلم من ترانه پانزده سال دارم، از رشته تجربی انصراف داد و وارد هنرستان شد و در رشته کامپیوتر دیپلم گرفت. اما علاقه او به هنر، او را به سمت ادامه فعالیت در عرصه سینما کشاند و به تدریج بازیگری را به عنوان حرفه اصلی خود انتخاب کرد
گام به گام پیمودن شهرت در عرصه سینما
پس از موفقیت در اولین تجربهٔ سینمایی، علیدوستی با فیلمسازان مطرحی همچون اصغر فرهادی، عبدالرضا کاهانی، حسن فتحی و … همکاری کرد. او در ۴ اثر به کارگردانی اصغر فرهادی «شهر زیبا» (۱۳۸۲)، «چهارشنبه‌سوری» (۱۳۸۴)، «درباره الی» (۱۳۸۷) و «فروشنده» (۱۳۹۴) به ایفای نقش پرداخت. فیلم «فروشنده» در جشنوارهٔ کن ۲۰۱۶ موفق به دریافت نخل طلایی برای بهترین بازیگر مرد برای شهاب حسینی و بهترین فیلمنامه شد
از نقش‌ها و بازی‌های ماندگار ترانه میتوان به «کنعان» ۱۳۸۶ به کارگردانی مانی حقیقی اشاره کرد. او در این فیلم در کنار محمدرضا فروتن، بهرام رادان و افسانه بایگان ایفای نقش کرد. «کنعان» که فیلمنامه آن را مانی حقیقی با همکاری اصغر فرهادی نوشته بود در سال ۱۳۸۷ در سینماها اکران شد. ترانه علیدوستی در این فیلم نقش زن جوانی به اسم «مینا» را بازی میکرد که دچار بحران هویت و روزمرگی شده است و خواهان متارکه از همسرش است. سردی و جدیت که از مولفه های اصلی بازی اوست، در کنعان بیش از پیش نمود پیدا کرد. ترانه علیدوستی در سال ۱۳۸۸ با فیلم «زندگی با چشمان بسته» مجددا مقابل دوربینِ رسول صدرعاملی رفت. یک فیلم اجتماعی تاثیرگذار که دچار ممیزی شد؛ در جشنواره فیلم فجر شرکت نکرد و دو سال طول کشید تا با یازده دقیقه سانسور، اکران شود. همکاری علیدوستی و «عبدالرضا کاهانی» در فیلم اجتماعی و نسبتا موفق «استراحت مطلق» ۱۳۹۲ میسر شد. علیدوستی در این اثر نقش زن جوان و مطلقه دامغانی را ایفا میکرد که از دامغان به تهران آمده تا کار کند.
شهرزاد محبوب ترین نقش ترانه علیدوستی
محبوبیت ترانه علیدوستی با سریال «شهرزاد» ۱۳۹۴ به کارگردانی حسن فتحی به اوج خود رسید. او در این اثرعامه‌پسند، با اولین حضورِ سریالی خود، قشر وسیعی از بیننده عام را نیز به خود علاقمند کرد. علیدوستی در نقش پرطرفدار شهرزاد، در مقابل هنرپیشگان نامداری چون علی نصیریان و شهاب حسینی ایفای نقش کرد. این دومین همکاری او و شهاب حسینی پس از درباره الی بود. از برجسته‌ترین دلایل محبوبیت سریال شهرزاد به جرات میتوان به تاثیر جادویی زوج شهاب حسینی و ترانه علیدوستی در نقش های قباد و شهرزاد اشاره کرد. رابطهٔ بین شهرزاد و قباد، علی‌رغم عشق یک طرفه و بیمارگونه، تلخی‌ها و فشارهای اطراف، اصلی ترین محور دراماتیک سریال بود.
ترانه علیدوستی و شهاب حسینی محبوب ترین زوج سینمایی بحساب می آیند که هر بار در مقابل یکدیگر ظاهر می‌شوند، چیزی فراتر از یک داستان روایت می‌کنند. آن‌ها زندگی را روی پرده بازآفرینی می‌کنند. شیمی بی‌بدیل این دو، از جنس نگاه‌های عمیق و معنادار و سکوت‌هایی است که گاهی بلندتر از دیالوگ‌ها سخن می‌گویند و مخاطب را مسحور خود میسازند..
دوران پسا شهرزاد
موفقیتسریالشهرزادوزوجشهابوترانهباعثشدتااصغرفرهادیدرفیلمجدیدش «فروشنده» ۱۳۹۴ از این زوج بهره ببرد. فیلم موفقی که برنده اسکار بهترین فیلم خارجی زبان شد و در جشنواره کن نیز برای شهاب حسینی و اصغر فرهادی در دو بخش بازیگری و فیلمنامه، نخل طلا به ارمغان آورد. ترانه علیدوستی پس از پایان فصل سوم شهرزاد، چند سالی از سینما و تلویزیون فاصله گرفت و پس از چهار سال در پروژه جدید سعید روستایی به پرده نقره ای بازگشت .
فیلمجنجالی «برادران لیلا» ۱۴۰۰ به کارگردانی سعید روستایی، با بازی علیدوستی و با محوریت فروپاشی یک خانواده در بستر بحران‌های اقتصادی و فرهنگی ایران، از فیلم های بحث برانگیز سال های اخیر بشمار می رود. ترانه علیدوستی در نقش لیلا، باوجود کاستی‌های کارگردانی و نقصهای پرداخت کاراکتر در فیلمنامه اما تعارض‌های درونی شخصیت و فشارهای محیطی را کمی به تصویر کشیده است.
آخرین حضور او در فیلم «تفریق» ۱۴۰۱ به کارگردانی مانی حقیقی بازمیگردد که پس از برادران لیلا مجددا با نوید محمدزاده همبازی شده است. تفریق، درامی روان‌شناختی است که با استفاده از عناصر سوررئالیستی، به کاوش در هویت و واقعیت می‌پردازد. ترانه علیدوستی با ایفای نقش فرزانه، پیچیدگی‌های عاطفی و تردیدهای فلسفی شخصیت را به خوبی منعکس کرده است.
نقش‌های کلیشه ای و بازی‌های یکنواخت
یکی از نقاط ضعفِ کارنامه بازیگری او، تکرار نقش‌های مشابه و انتخاب‌های کمتر جسورانه به ویژه در فیلم هایی که به موضوع های اجتماعی پرداخته اند، می‌باشد. در اکثر این آثار، علیدوستی نقش‌هایی را بازی کرده است که به نوعی با آثار قبلی او مشابهت دارند و این مسئله می‌تواند به محدود شدن تنوع و ابعاد بازیگری او منجر شود. همچنین، عدم انتخاب نقش‌های چالش‌برانگیز و متفاوت، که بستری برای به رخ کشیدن توانایی‌های هنرپیشه فراهم می‌کند، تصویر ترانه علیدوستی را در ذهن تماشاگران، محدود، کلیشه ای و یکنواخت و بدون خلاقیت و پیچیدگی باقی گذاشته است، گویی خود را تکرار می‌کند. با این‌حال در همان بازی و میمیک و زبان بدنِ نسبتا تکراری، موفق است.
زندگی شخصی، فعالیت‌های ادبی و اجتماعی
ترانه علیدوستی در سال ۱۳۹۰ با علی منصور که تاجری صاحب‌نام است، در انگلستان ازدواج کرد. این دو در سال ۱۳۹۲ صاحب دختری به نام حنا شدند و دو سال بعد در سال ۱۳۹۴ از یکدیگر جدا شدند. با این وجود ترانه علیدوستی، هیچگاه زندگی خصوصی خود را وارد حاشیه نکرده و از آن محافظت می‌کند. او به عنوان یک مترجم ادبی نیز شناخته می‌شود و ترجمه‌هایی از آثار معروف جهانی را به فارسی برگردانده است. از جمله ترجمه “رؤیای مادرم” از آلیس مونرو که برایش جایزه ادبی پروین اعتصامی را به همراه داشت. او همچنین در جشنواره‌های بین‌المللی مانند جشنواره فیلم وزول فرانسه و هانوی ویتنام به عنوان داور حضور داشته است.
از نظر سیاسی، علیدوستی به عنوان مدعی آزادی‌های اجتماعی و حقوق زنان شناخته می‌شود. گرچه او در سال1390 به ادعای یک کارگردان ایرانی مبنی بر وجود تعرض به زنان در سینمای ایران واکنش بسیار منفی و انکارکننده ای نشان داد اما چند سال بعد طی یک مصاحبه با بی‌بی‌سی به جنبش می‌توی سینمای ایران پیوست و به نوعی بر آن ادعا صحه گذاشت. همچنین، در سال ۱۳۹۵ در پایان فصل اول سریال شهرزاد، ادعاهایی مبنی بر اختلاس از صندوق فرهنگیان توسط سرمایه گذار سریال، یعنی «محمد امامی» مطرح شد. این ادعا از سمت عوامل سریال از جمله علیدوستی تکذیب شد و هنرپیشگان اذعان داشتند که در صورت تایید این رسوایی، دستمزد خود را عودت دهند. با این وجود، سکوت عوامل پس از تایید مورد اختلاس، منجر به بی اعتمادی و دلسردی از جانب مخاطبین شد و به مرور سلبریتی پروری در افکار مردم کمرنگ شد.
