مقاله: ممیزی اخلاقی، سیاسی و فرهنگی- اجتماعی آثار سینمایی در حقوق موضوعه و رویه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

نویسندگان : وحید آگاه
منبع : مطالعات فرهنگ - ارتباطات بهار 1401 - شماره 89

چکیده:

مواجهه دولت‌ با مقوله سینما باید به صورت پسینی باشد. روشی آزادی محور که تنها پس از عرضه اثر سینمایی و صرفا در صورت وقوع جرم یا تخلف، مجوز برخورد دارد. اما در ایران، از زمان پیروزی انقلاب نیز، ورود پیشینی یا ممیزی (سانسور) آثار سینمایی برقرار است که طی پژوهش حاضر، اقسام آن در حقوق موضوعه نقد شد. در این مقاله، سه قسم عمده ممیزی «اخلاقی، سیاسی و فرهنگی ـ اجتماعی» در قوانین، مصوبات هیات وزیران و شورای عالی انقلاب فرهنگی، مورد شناسایی و تحلیل قرار گرفت. در رویه عملی وزارت فرهنگ نیز، موردکاوی شد و مصادیق این عناوین از فیلم‌های مبتلا به ممیزی، استخراج گردید. نتیجه پژوهش نشان از تنوع و تعدد موارد ممیزی در ضوابط دارد که سوای محل نقد بودن، در ورطه عمل، فراتر و فربه تر از نص قوانین و مقررات شده و نهایتا منوی ممیزی در ایران را بسیار «باز» نموده است. چنانکه موضوعاتی مثل «خشونت و فرار از اجرای عدالت» در سبد ممیزی اخلاقی؛ «انتقاد از مراجع امنیتی و انتظامی و سیاست‌های دولت» در فهرست ممیزی سیاسی؛ و «ارائه تصویری نامناسب از فرهنگ و تمدن ایرانی، اجتماعی و تلخ بودن، نگاه منتقدانه به فرهنگ قشر ضعیف و حتی وازکتومی» در سیاهه ممیزی فرهنگی- اجتماعی قرار گرفته است. عناوینی که در فیلم‌هایی مانند «خانه پدری»،«گناهکاران»،«به رنگ ارغوان»،«عصبانی نیستم»، «حاجی واشنگتن»، «بانو» و «آتشکار» قابل ذکرند. خلاصه ماشینی: اما در ايران ، از زمان پيروزي انقلاب نيز، ورود پيشيني يا مميزي (سانسور) أثار سينمايي برقرار است که ، طي پژوهش پيش رو، اقسام أن در حقوق موضوعه نقد شده است و سواي مميزي ديني ، که بررسي مستقلي مي طلبد، سه قسم عمدە مميزي «اخلاقي ، سياسي ، و فرهنگيــ اجتماعي » در قوانين ، مصوبات هيئت وزيران و شوراي عالي انقلاب فرهنگي شناسايي و تحليل شدند و در رويه عملي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي نيز موردکاوي شدند و مصاديق اين عناوين از فيلم هاي مميزي شده استخراج شدند . نتيجه پژوهش نشان از تنوع و تعدد موارد مميزي در ضوابط دارد که ، سواي محل نقدبودن ، در ورطه عمل فراتر و فربه تر از نص قوانين و مقررات شده و نهايتا سياهه مميزي در ايران را بسيار «باز» کرده است ، چنانکه موضوعاتي مثل «خشونت و فرار از اجراي عدالت » در سبد مميزي اخلاقي ؛ «انتقاد از مراجع امنيتي و انتظامي و سياست هاي دولت » در فهرست مميزي سياسي ؛ و «ارائه تصويري نامناسب از فرهنگ و تمدن ايراني ، اجتماعي و تلخ بودن ، نگاه منتقدانه به فرهنگ قشر ضعيف و حتي وازکتومي » در سياهه مميزي فرهنگيــ اجتماعي قرار گرفته اند .