ابراهیم حاتمی کیا از تاثیرگذارترین و تکنیکی ترین فیلمسازان و نویسندگان صاحب سبک و مولف ایرانیِ پس از انقلاب محسوب میشود که در زمان هشت سال جنگ تحمیلی با حضور در جوارِ شهید اهل قلم “سید مرتضی آوینی” بعنوان فیلمبردار مستند روایت فتح و تاثیرپذیری از اسلوب و تفکر شهید آوینی شروع به ساخت فیلم های کوتاه و بلند با هدف ادای دین به رزمندگان دفاع مقدس کرد.
ویژگی و شخصیت پردازی زنان در آثار حاتمی کیا به قلم خودش و چگونگی تاثیر آن ها بر روی مردان
کاراکتر اصلی آثار حاتمی کیا را مردان تشکیل میدهند و اما نقش زن در سینمای ابراهیم حاتمی کیا چیست؟
زن در دیدگاه و تعریف وی،نمونه بارز این جمله است:
“پشت هر مرد موفقی یک زن ایستاده است”
عنصر زن در سینمای حاتمی کیا فارغ از ستینگ زمانی و مکانی،نگرش اجتماعی،سیاسی و نوع زیست، مکملی کاتالیزور،پخته،رشد یافته،قوی،تاثیرگذار،متعهد،حمایت گر،قابل احترام و الهام بخش است.ناجی و حیات بخش است.سرشار از آرامش ،ایثار و وفاداری که با حضور پررنگش در پشت صحنه همواره راه پیشرفت،انگیزه و رشد شخصیتی character development مردان قصه را تسهیل می بخشد.
زن در سینمای حاتمی کیا قربانی نیست،زن ستیز، منفعل و بی هویت نیست.کالای مصرفی گوشه خانه بی اطلاع از اوضاع جامعه و صرفا مشغول به پخت و پز و بچه داری و در حاشیه نیست.دارای هویت مستقل اجتماعی ،سیاسی و شخصیتی ست که در کنار زنانگی و ظرافت خود در زمان مقتضی از انرژی مردانه اش در جهت رشد و امنیت خانواده و جامعه بهره میبرد.
هویت زن در آثار حاتمی کیا با مرد معنا پیدا نمیکند بلکه مرد است که برای تکمیل هویت خود سر بر شانه و دامان زن میگذارد و از همراهی او سود میجوید.
او همسر و مادر است.در جامعه حضور دارد و فعال است.باهوش و با تدبیر و با درایت است و از جهاتی تمامی این خصایص انسانی و گاها فراانسانی در وجود زنان حاتمی کیایی از آنها کاراکتری آرمانی میسازد که شاید از این حیث کمی دور از دسترس و نادر قلمداد شوند اما مخاطب، او را پس نمی زند.
زنان غیر حاتمی کیایی در فیلم دعوت
در کارنامه ابراهیم حاتمی کیا فیلمی زنانه ولی غیر حاتمی کیایی با مضمونی کاملا متفاوت از دیگر آثار وی در ارتباط با بارداری ناخواسته به نام “دعوت” به کارگردانی او و با قلم چیستا یثربی دیده میشود.اینبار در دعوت زنان از پشت صحنه بیرون می آیند و در ردیف جلو قرار میگیرند لیکن زنان حاتمی کیایی با وجود حضور در پشت صحنه تاثیرگذار تر و بیادماندنی تر از زنان فیلم دعوت از زاویه دید چیستا یثربی هستند و از این رو تنها اثر در کارنامه اوست که خود تنها نقش کارگردانی کار را بعهده گرفته است و نویسندگی اثر و شخصیت پردازی به چیستا یثربی سپرده شده است.
بررسی پنج کاراکتر زن در آثار حاتمی کیا به ترتیبِ میزان تاثیرگذاری
فاطمه(آژانس شیشه ای)
مگر میشود فاطمه گفتن های حاج کاظم در “آژانس شیشه ای” را از یاد برد؟آنگاه که “حاج کاظم”از اعماق وجودش نجوا میکند “فاطمه فاطمه فاطمه” و با موسیقی روح نواز “مجید انتظامی” اتمسفری معنوی و تزکیه ای تاثیرگذار در روح و جان مخاطب پدیدار میشود. گویی حضرت فاطمه را صدا میزند تا در آن لحظه حساس و حیاتی، ضامن و ناجی اش شود.
لیلا(از کرخه تا راین)
کاراکتر “لیلا” با بازی زنده یاد “هما روستا” از تاثیرگذارترین،پویاترین و به یادماندنی ترین زن های تاریخ سینماست که با وجود زیست غربی همچنان ارزش های زن اصیل ایرانی در او نهفته است که با وجود تلاش برای فراموشی هویت واقعی خود فرار از این ارزش ها برای او امریست ناممکن. لیلا برای همسر آلمانی اش و برادر رزمنده اش همچون یک مادر،قوی،محکم،تکیه گاه،متعهد و دلسوز است.
نرگس(ارتفاع پست)
“نرگس”با ایفای نقش “لیلا حاتمی”در “ارتفاع پست” درست در جایی که باید از همسرش قاسم (حمید فرخ نژاد) حمایت کند، در محضر همگان،تمام قد پشت او درمی آید و در حاشیه نمی ماند.
راضیه(بادیگارد)
“راضیه بادیگارد” با بازی “مریلا زارعی “او شاغل است.مدیر مدرسه است و در سخت ترین شرایط از همسر محافظ کهنه سربازش “حاج حیدر”(پرویز پرستویی) دفاع میکند. وقتی حاج حیدر از سمت همه طرد میشود همچنان راضیه با عزم راسخ آغوشش را به روی حاج حیدر باز میکند و بزرگترین پشتیبان و قوت قلب برای او میشود.
ارغوان(به رنگ‌ارغوان)
“ارغوان” با هنرنمایی هنرپیشه مهجور “خزر معصومی” در به رنگ ارغوان بعنوان یک دانشجوی دغدغه مند با تلنگر بر ذهن آشفته و سرگردان یک مامور امنیتی با بازی “حمید فرخ نژاد” تاثیر محسوس و کلیدی ای بر زندگی او میگذارد.چراغ راهش می شود و مسیر رشد شخصیتی او را هموار می سازد تا به اثبات برساند کفه عشق از وظیفه سنگینتر است و عشق حقیقی همیشه پیروز است.
کلام آخر
با نگاهی ریشه ای و عمیق تر به سینمای حاتمی کیا زاویه دید و نگرش او به عنصر زن را درمیابیم.احترامی که او برای جایگاه و منزلت زن قائل است بسیار انسانی و ارزشمند است.اگرچه قهرمانان او از جنس مردان بافضیلت هستند ولیکن قهرمان های اصلی او زنان هستند که مردان،قدرت و انگیزه و هدف خود را از حضور و همراهی آنان تغذیه می کنند.بدون حضور این زن ها به عنوان همراه و حمایت گر، حاج کاظم ها، حاج حیدرها و … آنچه امروز در ذهن ما نقش بسته اند وجود نداشتند
